Waar criminelen werden geobserveerd is nu kunst: 'De weg kwijtraken is de bedoeling'

Utrecht - Als Jaco Schilp enthousiast is, komt hij nog net even iets dichter bij je staan. En dat komt nogal eens voor, tijdens de kunstroute door het voormalig Pieter Baan Centrum aan de Gansstraat in Utrecht. Dan vertelt hij over het gepiel met het kunstwerk van een Russische kunstenaar, hoe een Mexicaans werk met hulp van WhatsApp-berichten werd neergezet, of hoe een Nederlandse kunstenaar zich 24 uur lang in een van de cellen opsloot en daarvan een installatie maakte met suizende buizen. Wie het hoort, begrijpt het.
Curator en kunstenaar Jaco Schilp.
Curator en kunstenaar Jaco Schilp. © Concretestate Fotografie
Schilp is behalve kunstenaar, maker en technicus ook mede-curator van Uncloud. Met zijn team en een groep hechte vrijwilligers de afgelopen maanden het jaarlijks pop-up museum en festival georganiseerd. De opdracht bij binnenkomst: volg de blauwe lijn. Via galmende trappenhuizen, donkere hallen en rijen celdeuren ga je van het ene overrompelde kunstwerk naar het andere. Van hysterisch en stroboscopisch tot donkere ruimtes waar je de geschiedenis van de voormalgie gevangenis, observatiekliniek en Duitse gevangenis bijna uit de muren voelt wasemen.

Een tijdelijk vacuüm

"Transliminal" is de ondertitel van Uncloud 2021. "Het gaat over de transitie van een leegstaande plek naar iets anders", legt Schilp uit. "In die transitie is een tijdelijk vacuüm." Dat is het geval met de voormalige psychiatrische observatie kliniek, maar ook met de periode tijdens corona volgens Schilp.
Als het aan Uncloud ligt wordt het gebouw een permanent museum, op het snijvlak van wetenschap en kunst. Innoverend ook, gebruikmakend van technieken die tot enkele jaren geleden niet beschikbaar waren en die vragen kunnen opwerpen over hoe we om moeten gaan met moderne technologie en alles wat daarbij komt kijken.
Black Sunday van 404.zero.
Black Sunday van 404.zero. © Concretestate Fotografie
Direct bij binnenkomst geeft Schilp daar een voorbeeld van, bij een van zijn eigen werken. "Ik zie dit echt als het introductiewerk", zegt hij. Hij kreeg een enorme berg data van de TU Delft en het Europese ruimteagentschap ESA. Tijdens de coronalockdown wist hij die data om te zetten in beeld en bracht hij Utrecht in kaart zoals nooit tevoren.
Schilp: "Je vliegt eigenlijk om de stad heen." Herkenbare gebouwen van stippellijntjes schieten voorbij. In een oogopslag zie je zowel de voorkant als de binnenkant, alsof je een geest van de Domtoren of de Inktpot ziet. "Het wordt hier heel duidelijk dat we eigenlijk al in een interface leven", zegt Schilp. "En wat we daar van vinden, laat ik aan de kijker over."
We moeten door, verder langs de blauwe lijn. Via een installatie waar een inheemse methode uit Chili wordt gecombineerd met moderne techniek om een kunststof te creeëren gaan we "naar de Russen".

De Russen

Onderweg komt een stel in tegengestelde richting de trap af. "We zijn de weg kwijt", zeggen ze nog. Geeft niks, dwalen door de oude gevangenis is juist de bedoeling. "Als je via een andere route bij de uitgang komt, sturen we je langs de blauwe lijn terug tot het laatste werk dat je gezien hebt. Dan weet je zeker dat je niks hebt gemist."
Jaco Schilp
Als de beamer uitgaat, is het ook maar een bestandje
Twee van de topstukken komen uit Rusland. In een verdonkerde ruimte zweven lichtgevende cirkels. Een soort buis van licht, lijkt het in eerste instantie. Maar die buis verandert continu van vorm. Patronen verschieten elegant, dan weer haastig of chaotisch. "Dit is een van de technieken om een hologram te kunnen maken." Een nieuwe vorm van pure abstractie, zegt Schilp nog.
Omdat kunstenaarscollectief TUNDRA door corona niet naar Nederland kon komen uit Sint Petersburg, moest Schilp de installatie neerzetten. Millimeterwerk. En dan moest het geluid ook nog eens perfect synchroonlopen.
ROW van het Russische collectief TUNDRA.
ROW van het Russische collectief TUNDRA. © Concretestate Fotografie
Hetzelfde geldt voor de volgende ruimte, waar die andere Russen op een perfect vierkant scherm een video projecteren. 404.zero maakt normaal live geluid en beeld met modulaire synthesizers, waar de Utrechtse Colin Benders (artiestennaam: Kyteman) ook mee werkt. "Dit is uniek voor Uncloud", zegt Schilp over de hallucinerende muziek en continu veranderende video. "Maar als de beamer uitgaat is het alleen nog maar een bestandje. Dat is ook transliminal."
Uncloud 2021 is nog tot 21 november te bezoeken. Kijk op de website voor het hele programma.

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.