Plasticdeeltjes schadelijk voor gezondheid, Universiteit Utrecht leidt onderzoek naar de risico's

Juliette Legler, hoogleraar Toxicologie in Utrecht.
Juliette Legler, hoogleraar Toxicologie in Utrecht. © Universiteit Utrecht / Bas Niemans
UTRECHT - Kleine plasticdeeltjes in onze leefomgeving kunnen onze gezondheid direct schaden. Dat blijkt uit laboratoriumexperimenten die nu opgevolgd worden door verder wetenschappelijk onderzoek. Onder leiding van de Utrechtse hoogleraar Juliette Legler worden de risico's en mogelijke oplossingen in kaart gebracht.
Hoogleraar Toxicologie Legler noemt de resultaten die gisteren in een symposium openbaar gemaakt zijn verontrustend. "Plastic verdwijnt nooit, het breekt alleen af in steeds kleinere stukjes. We weten dat we in hoge mate worden blootgesteld aan microplastics. We krijgen het binnen via de lucht, in ons eten of door bijvoorbeeld cosmetica en andere producten die we op onze huid smeren. De grote vraag die voor ons ligt, is wat dit betekent voor de mens."

Cellen kweken

Vrijwel alle bevindingen die gisteren zijn gepresenteerd zijn ontdekt door onderzoek met weefsel in een laboratorium, benadrukt Legler. "We kunnen cellen kweken in bakjes. Daarmee boots je een deel van het menselijk lichaam na. We hebben dit nog niet in dieren of mensen onderzocht. Om aan te tonen dat dit daadwerkelijk effecten in de mens zijn hebben we nieuwe studies nodig. We willen onder meer weten hoeveel van die plastics ons lichaam binnendringen en waar ze terechtkomen. Daarmee kunnen we de biologische effecten en de risico's bepalen."
Gezondheidsrisico's microplastics

Dat plasticvervuiling nauwelijks uit het milieu verdwijnt was al langere tijd duidelijk. Al tientallen jaren komen mensen in aanraking met zogenoemde nano- en microplastics, piepkleine kunststofdeeltjes die ons lichaam binnendringen. Tijdens het wetenschappelijk symposium Momentum werden donderdag de eerste resultaten bekendgemaakt van vijftien onderzoeksprojecten die in 2019 zijn gestart.

Effecten van plastic deeltjes in het menselijk lichaam die zijn gevonden:

- Verminderde werking van de dikke darm bij kortdurende blootstelling.
- Piepschuim (polystyreen) en kunststofdeeltjes die door UV-straling en water zijn verweerd wakkeren ontstekingsreacties en afweercellen aan. Het is nog niet duidelijk of dat tot blijvende schade leidt.
- Chemische stoffen die in onze darmen vrijkomen beïnvloeden hormoonhuishouding. In microplastic van strandafval blijken 183 van zulke chemicaliën aanwezig te zijn.
- Longziekten door microplastic vezels die door het weefsel dringen.
- Afweercellen kapselen lichaamsvreemde deeltjes in.
- Nanoplastics hebben invloed op de hersenen. Ze remmen een enzym waarmee hersencellen met elkaar communiceren.
- Mogelijk zijn er ook plasticdeeltjes in vruchtwater en placenta aanwezig. Zeker is dat die deeltjes de manier veranderen waarop genetische informatie wordt gelezen en die informatie wordt vertaald bij de aanmaak van nieuwe cellen.
- Microplastics in oppervlaktewater dragen ziekteverwekkers, zoals bacteriën die leven van plastic of virussen die ons ziek kunnen maken.

Wat de lichamelijke gevolgen op langere termijn zijn moet nader worden onderzocht.

Bron: Subsidieprogramma ZonMw

De resultaten zijn de basis voor Momentum, een nieuw samenwerkingsproject dat onder leiding van professor Legler is gestart. "We hebben de belangrijkste onderzoeksvragen op een rij gezet en gaan daar dieper op in", aldus Legler. "We willen kunnen vaststellen hoe mensen worden blootgesteld. Hoe meten we wat de gevolgen zijn in de longen, darmen en placenta? En we willen verder ingaan op de ziekteverwekkers die op de plastics zitten."

Beleidsmakers en industrie

Het project wordt overigens niet alleen door wetenschappers uitgevoerd. Legler: "We nemen ook beleidsmakers mee, die in de toekomst moeten kunnen bepalen hoe we in Nederland omgaan met de risico's van de deeltjes. En door bijdragen van industriële partijen denken we ook over oplossingen na. Ook al hebben we nu nog niet alle wetenschappelijke antwoorden, we willen toch alvast nadenken welke belangrijke stappen we kunnen nemen zodat mensen minder worden blootgesteld en beter beschermd kunnen worden."
Utrecht loopt in dit soort onderzoek internationaal voorop. Behalve Momentum, dat wordt gefinancierd door subsidieverstrekkers ZonMw en Topsector Health-Holland, is de universiteit ook trekker van grote Europese projecten. Het afgelopen half jaar zijn meerdere studies gestart naar de effecten van microplastics op de menselijke gezondheid.

Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws of foto via WhatsApp of mail.