Voor het eerst identiteit Sovjetsoldaat uit Kamp Amersfoort achterhaald: 'Open wond kan genezen'
LEUSDEN - Voor het eerst heeft het Sovjet Ereveld in Leusden de identiteit weten te achterhalen van één van de 101 soldaten die zijn omgekomen in Kamp Amersfoort. Ilsja Machametov was een van de mannen die zijn dood vond in het kamp. "Ze werden als beesten behandeld, vermoord, in een kuil gegooid en naamloos begraven", laat Stichting Sovjet Ereveld weten. "Maar nu, tachtig jaar na hun dood, heeft eindelijk één van de 101 in Leusden begraven Sovjetsoldaten zijn naam terug."
Onderzoeker en directeur van Stichting Sovjet Ereveld Remco Reiding probeert al sinds 1998 achter de identiteit van de soldaten te komen. Na 23 jaar is het eindelijk gelukt, zegt hij. "De nazi's wilden hen ontmenselijken en hebben zelfs hun naam afgepakt, maar nu weten we toch met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid wie één van hen is."
In 1941 haalden de Duitse bezetters 101 gevangengenomen Sovjetmilitairen naar Amersfoort. Ze werden van het station naar het concentratiekamp bij Leusden gemarcheerd. De hongerige en vervuilde krijgsgevangenen waren in lompen gehuld en kregen als zogenoemde 'Untermenschen' een onmenselijke behandeling. Nadat een groot aantal van hen de mishandelingen en ontberingen niet hadden overleefd werden de overgebleven 77 mannen op 9 april 1942 in een massa-executie doodgeschoten.
De gegevens van de veelal Oezbeekse en Kazachstaanse soldaten zijn verloren gegaan toen de Duitse kampbewakers in 1945 Amersfoort verlieten. De stoffelijke overschotten zijn na de oorlog herbegraven op het Sovjetereveld even verderop in Leusden.
Op het Ereveld liggen in totaal 865 oorlogsslachtoffers. In de loop der jaren heeft Reiding van veel mensen van wie dat nog niet bekend was, de identiteit weten te achterhalen. Van de 101 slachtoffers uit Kamp Amersfoort lukte dat tot nu toe niet. "Maar als zij er niet waren, dan was het Ereveld hier nooit geweest", zegt Reiding.
Tijdens de opgraving van de soldaten, vlak na de oorlog, zijn briefjes en persoonlijke bezittingen gevonden. Die belandden in een archief in Moskou. "Dat heeft daar 75 jaar gelegen", vertelt Reiding. In december kreeg hij eindelijk toestemming om het archief in te duiken. "Tot mijn grote verbazing vond ik helemaal achter in het dossier een paar foto's van die briefjes, die hebben we ontcijferd."
Één van die briefjes leidde naar Machametov, een geboren Kazach die werd opgeroepen voor het Rode Leger toen hij in Oezbekistan woonde. Zijn inmiddels 85-jarige dochter blijkt nog te leven. In eerste instantie moest Reiding voorzichtig zijn in het contact: één briefje alleen betekent niks. "Ik heb mijn voorbehouden wel verteld", zegt Reiding, "en eerst heel veel vragen gesteld. Pas als dat allemaal groen licht oplevert, dan durf ik te zeggen dat de kans heel groot is dat het klopt."
Dat het klopt is volgens Reiding zo goed als zeker, al zou alleen een dna-test helemaal uitsluitsel kunnen geven. Als het aan Reiding ligt, komt zo'n test er ook. "Maar dat ligt aan de autoriteiten." De eerste stap in de opsporing van andere slachtoffer is gezet. "Er zijn meer briefjes, we hebben goede hoop dat het hier niet bij blijft. Maar als we dna-onderzoek hebben is het ook makkelijker te matchen."
De herinnering aan de 101 van Kamp Amersfoort leeft nog steeds, vermoedt Reiding. De familie van Ilsja Machatemov was zelf nog actief op zoek naar informatie. "Zij zijn superblij, superdankbaar. Verdrietig natuurlijk ook, want het blijft een open wond. Een open wond die nu kan genezen."
