Erkenning voor rol Oudewater bij geboorte van Nederland niet op, maar achter standbeeld

De Statenvergadering op 19 juli 1572, morgen 449 jaar geleden, was een geheime en illegale bijeenkomst van twaalf steden nadat Willem van Oranje in opstand was gekomen tegen het beleid van landsheer koning Filips II van Spanje. In het Hof in Dordrecht werd besloten de prins te steunen en er werd geld vrijgemaakt voor het verzet tegen de Spanjaarden. Ook bespraken de vertegenwoordigers de rol van vrijheid van geweten en de vrijheid van godsdienst in de Nederlanden. Zeven jaar later zouden meerdere gewesten zich verenigen in de Unie van Utrecht. In 1588 werd de Republiek der Verenigde Nederlanden uitgeroepen.

Het standbeeld van Willem van Oranje, dat de vader des vaderlands verbeeldt met een hondje dat vragend naar hem opkijkt, vermeldt de namen van elf van de twaalf deelnemende steden. Vertegenwoordigers van Oudewater waren bij de onthulling door prinses Beatrix bijzonder teleurgesteld toen ze merkten dat de naam van hun stad ontbrak. Het argument dat daarvoor werd gegeven was dat Oudewater bij die historische vergadering geen stemrecht had gehad.

"Dat is nog een behoorlijke discussie geworden", zegt burgemeester Danny de Vries van Oudewater. "Uiteindelijk kwamen ze erachter dat er wel meer steden waren die geen stemrecht hadden gehad, maar die staan wel op de sokkel. Bovendien hebben we later ontdekt dat of ze nou stemrecht hadden of niet: alle deelnemers hebben gewoon gestemd hoor. Je moet je voorstellen dat het een illegale vergadering was, dus in hoeverre kun je dan überhaupt spreken van stemrecht of niet?"

Oudewater eiste dat de historische vergissing zou worden rechtgezet en de gemeente Dordrecht steunde de roep om een correctie. Maar volgens De Vries is het ingewikkeld om de naam op de sokkel te krijgen. Daarvoor is toestemming van kunstenaar Arie Schippers nodig. "Die heeft zijn loyaliteit bij de organisatie die het beeld cadeau heeft gegeven", aldus De Vries, "en die organisatie ligt dwars."

Dit weekend nodigde de Dordrechtse burgemeester Wouter Kolff zijn collega Danny de Vries van Oudewater uit om het toch nog goed te maken. Met de Oudewaterse wethouder Bob Duindam en directeur Peter Schoon van het Dordrechts Museum onthulden ze een plaquette achter het standbeeld die onderstreept dat behalve Dordrecht, Haarlem, Gouda, Leiden, Alkmaar, Edam, Enkhuizen, Gorinchem, Hoorn, Medemblik en Monickendam ook Oudewater aanwezig was en een rol heeft gespeeld bij de Eerste Vrije Statenvergadering.

De discussie over de vermelding op de sokkel loopt nog steeds, maar burgemeester De Vries noemt het bord een charmante tussenoplossing. "Daar zijn we in onze stad natuurlijk ontzettend blij mee."

Dat Oudewater zich aansloot bij het verzet tegen de Spaanse overheersing is mede de oorzaak van een belegering die precies drie jaar later begon en uitmondde in een bloedbad dat de geschiedenis in is gegaan als de Oudewaterse Moord. Volgens sommige schattingen werd daarbij de helft van de bevolking op een gruwelijke manier om het leven gebracht. Een groot deel van de stad werd in de as gelegd.

"De Eerste Vrije Statenvergadering heeft gevolgen gehad voor Oudewater", zegt De Vries. "De halve stad is vermoord en dat herdenken we nog elk jaar. Het is een belangrijke mijlpaal in de Nederlandse geschiedenis, met een dieptepunt voor Oudewater als gevolg. Daarom zijn we er zo alert op. We waren er gewoon bij."