'Om unieke Utrechtse werven te behouden moet je ze onderhouden'

"Wil je dit behouden voor volgende generaties dan is het heel belangrijk om het goed te onderhouden. Het is natuurlijk een systeem dat in het water is. Er is niks zo gevaarlijk voor bouwwerken als water", aldus de Kam. Hij weet veel van de geschiedenis van de stad en kent het wervenstelsel goed.

In de 12e eeuw was de Oudegracht de haven van Utrecht. De werven stonden toen vol met tonnen en de schepen lagen in het water. Elke kelder en werf is door particulieren gebouwd. Niets was hetzelfde vertelt De Kam. "Er is geen één kelder hetzelfde. De deuren, de ramen die zijn allemaal verschillend. En dat komt omdat het voor honderden jaren particulier eigendom was. Dus de ene timmerde zo en de ander metselde zo. Dat geldt voor de muren en de bestrating."

In de 20ste eeuw werd de haven aan de Oudegracht minder belangrijk. Het systeem raakte in verval, omdat de schepen groter werden en er nieuwe havens kwamen. René de Kam van het Centraal Museum: "Na de Tweede Wereldoorlog begint de gemeente het gebied op te kopen in de hoop zo makkelijker te kunnen restaureren, want restaureren met 700 verschillende eigenaren dat is natuurlijk heel ingewikkeld."

In de jaren '50 begon dus die eerste restauratie van de werven aan de Oudegracht. Alles stond er heel slecht bij, maar doordat de gemeente het nu in bezit had kon het openbaar terrein worden en is het gebied toegankelijker gemaakt door bijvoorbeeld eenzelfde bestrating aan te leggen.

In de loopt der jaren is met regelmaat onderhoud gedaan aan de werven en werd ook onderzoek verricht. Zo zijn in de jaren '80 en '90 veel kelders opgemeten en uitgewerkt door de gemeente. "Toen zijn er ook verrassingen naar boven gekomen. D'r zitten bijvoorbeeld kelders in bruggen die mensen soms helemaal vergeten zijn.

"Kelders zijn met elkaar verbonden geraakt. Dus er zijn nog heel veel spannende dingen en dat komt natuurlijk door de manier waarop het ontwikkeld is. Het is niet een uitgelegd systeem, maar iedereen heeft in de loop der eeuwen steeds weer gezocht van 'oh, kan ik nog ergens iets maken kan ik nog een plekje vinden' en dat maakt het wel heel bijzonder ja."

Ook nu weer wordt er onderzoek gedaan naar het wervenstelsel, want het stelsel zou in slechtere staat zijn dan aanvankelijk werd gedacht. De onderzoekers duiken in de gracht om alle muren goed te bekijken en met een grondradar wordt opnieuw gekeken of alle kelders en ruimtes wel bekend zijn. Zo wil de gemeente kelders waarvan men het bestaan niet meer weet ook kunnen opknappen en daarmee het wervenstelsel behouden.

Volgens René de Kam is het behoud van de werven van groot belang voor de stad Utrecht. "Wat is Utrecht zonder de Oudegracht. Ik denk dat je samen met de Oudegracht en de Dom twee hele belangrijke monumentale waardes hebt. Daar zal je in moeten investeren. Ik denk dat dit soort dingen wel van groot belang zijn."